Köygöçüren Mantarı (Amanita Phalloides) Zehirlenmesi

Mantarlar doğada yaygın olarak bulunur. Yağmurlu ve nemli ortamlarda hızlıca büyüyerek yayılır. Yeryüzünde 120 bini tanımlanmış tahminen 1 milyondan fazla mantar türü olmakla beraber 100’den fazla türünün toksik olduğu bilinmektedir. Özellikle bahar aylarında yaşanan zehirlenmelerde en büyük sebep mantarların zehirli veya zehirsiz ayrımının uygun şekilde yapılamamasıdır. Zehirlenmelerin birçoğu bahçelerden, ormanlık ve açık alanlardan toplanan yabani mantarların tüketilmesi sonucu meydana gelmektedir. En zehirli türler Amanita ve Gallerina türlerine ait mantarlardır. Amanita Phalloides (köygöçüren) ürettiği alfa-amanitin ve beta-amanitin toksinleri ile ciddi karaciğer, böbrek ve santral sinir sistemi hasarı ile seyreder. Türkiye’de ölüm ile sonuçlanan mantar zehirlenmelerinin %90’ından sorumludur.

Amanita Phalloides (köygöçüren) mantarı zehirlenmesinin semptomları nelerdir?

Amanita Phalloides (köygöçüren) zehirlenmesinin semptomları; bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı gibi erken gastrointestinal semptomlardır. Mantar zehirlenmelerinde semptomların ortaya çıkış zamanı klinik seyrin tahmini açısından önemlidir. Semptomlar eğer maruziyetten sonra ilk 6 saat içinde çıkmışsa klinik seyir daha hafif, eğer maruziyetten sonra ilk 6 saatte, hatta 24 saatten sonra çıkmışsa çok daha ağır bir klinik seyirle karşılaşmak olasıdır. Amanita Phalloides (köygöçüren) zehirlenmesinin semptomları genellikle geç ortaya çıkar. Mantar zehirlenmelerindeki tanı koyma sürecinde en önemli adım mantar yeme öyküsünün sorgulanmasıdır.

Amanita Phalloides’in (köygöçüren) sorumlu olduğu zehirlenme olgularında klinik seyir 4 dönemden oluşur. Birinci dönem (inkübasyon aşaması) maruziyetten yaklaşık 6-12 saat sonra gerçekleşir. İkinci dönemde 12-24 saat süren gastrointestinal semptomlar görülür. Karaciğer enzimlerinin de yükseldiği karaciğer hasarının olduğu dönem ise üçüncü dönemdir. Dördüncü dönem ise maruziyetten 2-4 gün sonra olmakla beraber karaciğer enzimleri çok yüksektir ve ek olarak böbrek yetmezliği de görülebilir.

Tedavi süreci nasıl olmaktadır?

Mantar zehirlenmelerinde tedavinin temel amacı toksinlerin emiliminin yavaşlatılması, ishal ile kaybedilen sıvının yeterli hidrasyon ile yerine konulması, alınan toksinlerin karaciğer ve böbreğe etkilerinin minimalize edilmesi ve toksinlerin hızla vücuttan uzaklaştırılmasının sağlanmasıdır.

Tedaviye ne kadar erken başlanırsa hayatta kalma oranlarının o kadar yüksek olduğu bilinmektedir. Amanita Phalloides (köy göçüren) alımından şüphe edilen vakalar asemptomatik olsalar bile 24 saat gözetim altında tutulmalıdır.

Ciddi karaciğer yetmezliğine bağlı ölümlerin görülebildiği bu zehirlenmeleri önlemek için; mantar satışının kontrol altına alınması, toplumun ormanlık alandan bilinçsizce toplanan mantarların tüketilmemesi hususunda bilinçlendirilmesi, şüphelenildiği an hastaneye başvurulması ve tedavilerinin en kısa sürede başlanması gerekmektedir.

Kaynaklar

- Türkiye Acil Tıp Dergisi

 - Türk Yoğun Bakım Dergisi