Astım nedir?

Bronşiyal astım olarak da adlandırılan astım, akciğerlerinizi etkileyen bir hastalıktır. Bu kronik (sürekli) bir durumdur ve sürekli tıbbi müdahaleye ihtiyaç duyar.

Ülkemizde yaklaşık her 100 erişkinden 5-7'sinde, her 100 çocuktan 13-15'inde astım görülmektedir. Tedavi edilmezse astım hayatı tehdit edici olabilir.

Astım krizi nedir?

Normal nefes aldığınızda, hava yollarınızın etrafındaki kaslar gevşer, havanın kolayca ve sessizce hareket etmesine izin verir.

Astım krizi sırasında üç şey meydana gelebilir:

Bronkospazm:

Solunum yollarının etrafındaki kaslar daralır (sıkılır). Sıkıştıklarında solunum yollarınızın daralmasına neden olur. Hava, daraltılmış hava yollarından serbestçe akamaz.

Enflamasyon:

Solunum yollarınızın çeperi şişer. Şişmiş hava yolları ciğerlerinize fazla hava girmesine veya çıkmasına izin vermez.

Mukus üretimi:

Atak sırasında vücudunuz daha fazla mukus üretir. Bu kalın mukus solunum yollarını tıkar.

Solunum yollarınız daraldığında, nefes alırken hırıltı adı verilen bir ses çıkarırsınız.

Kaç tür astım vardır?

Astım, nedene ve semptomların şiddetine göre türlere ayrılır.

Aralıklı: Bu tür astım gelir ve gider, böylece astım alevlenmeleri arasında kendinizi normal hissedebilirsiniz.

Kalıcı: Kalıcı astım, çoğu zaman semptomlarınız olduğu anlamına gelir. Semptomlar hafif, orta veya şiddetli olabilir. Doktorunuz astım şiddetini belirtilerin ne sıklıkla görüldüğüne göre belirler.

Astımın birden fazla nedeni vardır:

Alerjik: Bazı kişilerin alerjileri astım krizine neden olabilir. Alerjenler arasında küfler, polenler ve evcil hayvan tüyleri gibi şeyler bulunur.

Alerjik olmayan: Dış etkenler astımın alevlenmesine neden olabilir. Egzersiz, stres, hastalık ve hava durumu alevlenmeye neden olabilir.

Astım yaşa göre de ayrılır:

Erişkin başlangıçlı: Bu tip astım 18 yaşından sonra başlar.

Pediatrik: Çocukluk astımı olarak da adlandırılan bu astım türü genellikle 5 yaşından önce başlar, bebeklerde ve küçük çocuklarda ortaya çıkabilir. Çocuğunuzun astım krizi geçirmesi durumunda inhalerin hazır bulundurulması gerekip gerekmediğine karar vermeden önce bunu doktorunuzla görüştüğünüzden emin olmalısınız. Doktorunuz riskleri size açıklayacaktır.

Ayrıca astımın şu türleri de vardır:

Egzersize bağlı astım: Bu tip, egzersizle tetiklenir ve egzersize bağlı bronkospazm olarak da adlandırılır.

Mesleki astım: Bu tür astım öncelikle tahriş edici maddelerle çalışan kişilerde görülür.

Astım-KOAH Ortak Sendromu (ACOS): Bu tip, hem astım hem de kronik obstrüktif akciğer hastalığınız (KOAH) olduğunda ortaya çıkar. Her iki hastalık da nefes almayı zorlaştırır.

Astım kimlerde görülebilir?

Herkes her yaşta astım geliştirebilir. Alerjisi olan kişilerde veya tütün dumanına maruz kalan kişilerde astım gelişme olasılığı daha yüksektir.

İstatistikler, kadınların astımdan daha fazla etkilendiğini göstermektedir.

Belirtiler ve Nedenler

Astıma ne sebep olur?

Araştırmacılar neden bazı insanların astım hastası olduğunu, bazılarının ise astım hastası olmadığını bilmiyor.

Ancak bazı faktörler daha yüksek risk taşır:

Alerjiler: Alerjiler astım gelişme riskinizi artırabilir.

Çevresel faktörler: İnsanlar solunum yollarını tahriş eden şeylere maruz kaldıktan sonra astım gelişebilir. Bu maddeler alerjenleri, toksinleri, sigara/nargile dumanlarını içerir. Bunlar özellikle bağışıklık sistemlerinin gelişimini tamamlamamış bebekler ve küçük çocuklar için daha zararlıdır.

Genetik: Ailenizde astım ya da alerjik hastalık öyküsü varsa bu hastalığa yakalanma riskiniz daha yüksektir.

Solunum yolu enfeksiyonları: Respiratuvar sinsityal virüsü (RSV) gibi bazı solunum yolu enfeksiyonları, küçük çocukların gelişmekte olan akciğerlerine zarar verebilir.

En yaygın astım atağı tetikleyicileri nelerdir?

Sizi rahatsız eden maddelerle temas halindeyseniz astım krizi geçirebilirsiniz. Bu maddeler "tetikleyiciler" olarak adlandırılmaktadır. Astımınızı neyin tetiklediğini bilmek astım krizlerinden kaçınmanızı kolaylaştırır.

Bazı insanlar için bir tetikleyici anında atağa neden olabilirken bir başkasını saatler veya günler sonra etkileyebilir.

Tetikleyiciler her kişi için farklı olabilir. Ancak bazı yaygın tetikleyiciler şunları içerir:

Hava kirliliği: Dışarıdaki birçok şey astım krizine neden olabilir. Hava kirliliği; fabrika emisyonlarını, araba egzozunu, orman yangını dumanını ve daha fazlasını içerir.

Toz akarları: Bu böcekleri göremezsiniz ama evlerimizdeler. Toz akarına alerjiniz varsa bu durum astım krizine neden olabilir.

Egzersiz: Bazı kişilerde egzersiz atağa neden olabilir.

Küf: Nemli yerler küf oluşumuna neden olabilir, bu da astımınız varsa sorunlara neden olabilir.

Böcekler: Hamamböcekleri, fareler ve diğer ev zararlıları astım krizlerine neden olabilir.

Evcil hayvanlar: Evcil hayvanlarınız astım krizlerine neden olabilir. Evcil hayvan tüyüne (kurumuş deri pulları) alerjiniz varsa, tüyü solumak solunum yollarınızı tahriş edebilir.

Sigara dumanı: Siz veya evinizdeki biri sigara içiyorsa, astım gelişme riski daha yüksektir. Araba, ev gibi kapalı yerlerde asla sigara içmemelisiniz, en iyi çözüm ise sigarayı bırakmaktır. Doktorunuz bu konuda yardımcı olabilir.

Güçlü kimyasallar veya kokular: Kokular bazı insanlarda atakları tetikleyebilir.

Belirli mesleki maruziyetler: İşyerinizde temizlik ürünleri, tozlar veya diğer kimyasallar dahil birçok şeye maruz kalabilirsiniz. Astımınız varsa bunların hepsi tetikleyici olabilir.

Astımın belirti ve semptomları nelerdir?

Astımlı kişilerde genellikle belirgin semptomlar vardır. Bu belirti ve semptomlar birçok solunum yolu enfeksiyonuna benzemektedir:

Göğüste sıkışma, ağrı veya baskı
Öksürük (özellikle geceleri)
Nefes darlığı
Hırıltı

Astımda her alevlenmede bu belirtilerin hepsine sahip olmayabilirsiniz. Kronik astımda farklı zamanlarda farklı semptom ve bulgulara sahip olabilirsiniz. Ayrıca astım atakları arasında semptomlar değişebilir.

Önleme

Astım krizini nasıl önleyebilirim?

Astım teşhisi konulduysa atakları neyin tetiklediğini bulmanız gerekir. Tetikleyicilerden kaçınmak sizi koruyacak en önemli adımdır.

Astım hayatı nasıl etkiler?

Astımınız varsa yine de istediğiniz gibi bir hayat yaşayabilirsiniz. Spor ve diğer aktivitelere katılabilirsiniz. Doktorunuz semptomları yönetmenize, tetikleyicilerinizi öğrenmenize ve atakları önlemenize veya yönetmenize yardımcı olacaktır.

Astımla yaşamak!

Doktorunuz astımla yaşamayı öğrenmeniz için size yol gösterecektir. İlaçlarınızı nasıl ve ne zaman kullanacağınızı anlatır. Ayrıca astım semptomlarınıza göre ne yapmanız gerektiğini ve ne zaman doktora başvurmanız gerektiğini de söyler. Anlamadığınız her şeyi doktorunuza danışabilirsiniz.

Şiddetli astım krizi geçirirsem ne yapmalıyım?

Şiddetli bir astım krizi geçirirseniz derhal doktorunuza başvurmanız gerekir.

Yapmanız gereken ilk şey inhalerinizi kullanmaktır. İnhaler, solunum yollarınızı açmak için hızlı etkili ilaçlar kullanır.

İnhaleriniz yeterli gelmezse veya yanınızda yoksa, aşağıdaki durumlarda hızlıca doktorunuza veya bir acil servise gidin:

Kaygı veya panik
Mavimsi tırnaklar, mavimsi dudaklar ve diş etleri (açık tenli kişilerde), gri veya beyazımsı dudaklar ve diş etleri (koyu tenli kişilerde)
Göğüs ağrısı veya baskı
Durmayan öksürük veya nefes aldığınızda şiddetli hırıltı
Konuşmada zorluk
Solgun, terli bir yüz
Çok hızlı veya hızlı nefes alma

Astımınızın olup olmadığını nasıl anlarsınız?

Astımınız veya başka bir rahatsızlığınız olup olmadığını öğrenmek için bir doktora başvurmanız gerekecektir. Nefes almayı zorlaştıran veya öksürüğe ve hırıltıya neden olan başka solunum yolu hastalıkları da vardır.

Astım tedavi edilebilir mi?

Hayır. Astım tedavi edilemez ancak kontrol altına alınabilir. Çocuklar büyüdükçe astımdan kurtulabilirler.

Astımım neden geceleri kötüleşiyor?

Geceleri kötüleşen astıma bazen gece astımı da denir. Bunun olmasının kesin bir nedeni olmasa da aşağıdaki durumların etkili olduğu düşünülmektedir:

Uyuma şekli: Sırt üstü uyumak, mukusun boğazınıza damlamasına veya asit reflüsünün midenizden geri gelmesine neden olabilir. Ayrıca sırt üstü uyumak göğsünüze ve ciğerlerinize baskı uygulayarak nefes almayı zorlaştırır. Ancak yüz üstü veya yan yatmak da ciğerlerinize baskı yapabilir.

Yatak odanızdaki tetikleyiciler ve akşam meydana gelen tetikleyiciler: Battaniyelerinizin, çarşaflarınızın ve yastıklarınızın üzerinde toz akarları, küf veya evcil hayvan tüyleri olduğunu görebilirsiniz. Eve gelirken üstünüzde polen getirmiş olabilirsiniz.

Çok sıcak veya çok soğuk hava: Sıcak hava, nefes alırken hava yollarının daralmasına neden olabilir. Soğuk hava, bazı insanlar için astımı tetikler.

Akciğer fonksiyonu: Akciğer fonksiyonu geceleri doğal bir süreç olarak azalır.