Organ Nakli Merkezi

SGK kapsamında yer alan hastalar için karaciğer nakli ücretsiz olarak gerçekleştirilmektedir. Karaciğer, vücut için kritik öneme sahip birçok hayati işlevi yerine getirir. Bu işlevler arasında kanı toksik maddelerden (örneğin amonyak ve bilirubin) arındırmak ve çeşitli önemli proteinler ile enzimlerin (pıhtılaşma faktörleri gibi) sentezlenmesi bulunmaktadır. Ayrıca karaciğerin önemli bir kısmı çıkarılsa da kendini yeniden onarabilir.

Karaciğerin bu temel işlevlerinde bozulmalar yaşandığında, karaciğer yetmezliği ortaya çıkabilir. Karaciğer yetmezliğine yol açan faktörler şunlardır:

  • Hepatit: Karaciğer dokusuna zarar veren viral enfeksiyonlar, hücre ölümlerine ve karaciğer yetmezliğine neden olabilir. Hepatit B ve C enfeksiyonları bu durumun en yaygın sebeplerindendir.

  • Alkol: Uzun süreli ve aşırı alkol tüketimi, karaciğer hücrelerine zarar vererek siroz ve karaciğer yetmezliği gibi ciddi sorunlara yol açabilir.

  • Karaciğer kanseri: Karaciğerin kendi hücrelerinden ya da safra yollarından kaynaklanan tümörler, nakil gerektirebilir.

  • Yağlı karaciğer: Karaciğerin yağlanması, doku yapısında bozulmaya ve yetmezliğe neden olabilir.

  • Safra yolu bozuklukları: Safra üretiminde yaşanan problemler, safra yollarında tıkanıklığa ve karaciğer hücrelerinin zarar görmesine yol açabilir.

  • Otoimmün hastalıklar: Bağışıklık sisteminin karaciğer hücrelerine saldırması, yetmezliğe neden olabilir.

  • Zehirlenmeler: Bazı ilaçlar veya kimyasallar, karaciğer hücrelerine zarar vererek yetmezliğe yol açabilir.

  • Damarsal bozukluklar: Karaciğerin damarlarındaki tıkanıklıklar, hücrelerin kan dolaşımına ulaşmasını engelleyerek yetmezliğe sebep olabilir.

  • Genetik hastalıklar: Wilson hastalığı, alfa-1 antitripsin eksikliği gibi bazı genetik bozukluklar, ilerleyici karaciğer hasarına neden olabilir.

Karaciğer hastalığı teşhisi konulduktan sonra, nakil süreci genellikle 5-7 gün süren bir değerlendirme ile başlar. Bu süreçte aşağıdaki adımlar izlenir:

  • Kesin teşhis konulması,

  • Karaciğer hastalığının şiddetinin ve nakil ihtiyacının aciliyetinin belirlenmesi,

  • Hastanın nakil için uygunluğunun değerlendirilmesi.

Ayrıca kalp, akciğer ve böbrek gibi diğer organların işleyişi değerlendirilir, kan testleri yapılır ve olası enfeksiyonlar ortadan kaldırılır. Hastalığın nedeni ve ciddiyeti göz önünde bulundurularak ameliyatın başarısı değerlendirilir.

Karaciğer Nakli Öncesi Değerlendirmeler

Karaciğer nakli öncesinde, hastaların çeşitli testlerden ve tıbbi değerlendirmelerden geçmesi gerekmektedir. Bu süreçte, ameliyat için yeterince sağlıklı olup olmadığınız ve nakil sonrasında ömür boyu kullanmanız gereken ilaçları düzenli olarak alma konusundaki kararlılığınız oldukça önemlidir. Ayrıca, nakil başarısını olumsuz etkileyebilecek herhangi bir tıbbi durum varsa tespit edilmelidir.

Karaciğer Nakli Süreci

Karaciğer nakli süreci boyunca bir dizi test ve prosedür uygulanır. Bu süreçte yapılması gereken başlıca değerlendirmeler şunlardır:

  • Kan ve idrar testleri: Genel sağlığınızı ve organ fonksiyonlarınızı kontrol etmek amacıyla yapılır.

  • Karaciğer ultrasonu: Karaciğerin yapısı ve işlevlerini incelemek için kullanılır.

  • Kardiyovasküler testler: Kalbinizin nakil ameliyatına hazır olup olmadığını kontrol etmek için gerçekleştirilir.

  • Rutin kanser taramaları: Nakil öncesi herhangi bir kanser riskini ortadan kaldırmak için uygulanır.

Sağlıklı Beslenme ve Psikolojik Desteğin Önemi

Nakil sürecinin başarısını artırmak amacıyla beslenme danışmanlığı almanız ve sağlıklı bir beslenme planı oluşturmanız önemlidir. Ayrıca, sürecin getirdiği stresle başa çıkmak için psikolojik destek almak da önerilir. Eğer alkol ve sigara gibi zararlı alışkanlıklarınız varsa, bu konuda uzman yardımı alarak bu alışkanlıklardan kurtulmanız, nakil sonrası sağlıklı bir yaşam sürdürmenize yardımcı olacaktır.

Karaciğer Nakli İçin Yapılması Gereken Testler

Tüm bu test ve değerlendirmeler tamamlandıktan sonra, nakil merkezi komitesi, sizin için karaciğer naklinin uygun bir tedavi olup olmadığına karar verir. Eğer uygun bulunursanız, bekleme listesine alınır ve yeni bir donör karaciğeri için sıranızı beklersiniz. Donör bulma süresi kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir. Bazı hastalar kısa sürede nakil olurken, diğerleri daha uzun süre beklemek zorunda kalabilir. Bekleme süresinde, doktorlarınız karaciğer yetmezliğinin neden olduğu komplikasyonları kontrol altına alarak size destek olmaya çalışır.

Canlı Karaciğer Donörleri

Canlı vericili karaciğer nakli, vericinin karaciğerinin bir kısmının alıcıya nakledildiği, karmaşık bir cerrahi işlem olarak tanımlanır. Bu işlemde, vericiye yeterli miktarda karaciğer dokusu bırakılması esastır. Ülkemizde ulusal bekleme listesinde, son dönem karaciğer yetmezliği tanısı almış ve nakil bekleyen binlerce hasta bulunmaktadır. Ancak, bu hastaların tümüne yetecek kadar organ bulunması her zaman mümkün olmamaktadır.

Ne yazık ki, bekleme listesindeki hastaların yaklaşık %15-20’si, uygun organ bulunamaması nedeniyle bir yıl içinde yaşamını yitirmektedir ve listeye her gün yeni hastalar eklenmektedir. Canlı vericiler, bu sorunu hafifletme konusunda kritik bir rol oynayarak, organ yetersizliğinden kaynaklanan ölüm oranlarının düşmesine önemli katkılar sağlayabilir.

Canlı Vericili Karaciğer Naklinin Avantajları Nelerdir?

1) Kısa Bekleme Süresi:
Canlı vericili karaciğer nakli, bekleme listesindeki hasta kaybını minimize eder ve alıcının en iyi sağlık koşulları altında nakil ameliyatına girmesine olanak tanır. Bu sayede, uzun bekleme sürelerinin getirdiği riskler azaltılır.

2) En Uygun Organ Seçimi:
Canlı verici sayesinde, alıcı için en uygun organ seçilip nakledilebilir. Verici ve alıcı arasındaki doku uyumu daha kontrollü bir şekilde değerlendirildiği için başarı oranı artar.

3) İdeal Cerrahi Koşullar:
Bu prosedür, cerrahi müdahalelerin ideal koşullarda gerçekleştirilmesini sağlar. Planlı ve hazırlıklı bir süreç olması nedeniyle nakil başarısının en yüksek düzeyde tutulmasına olanak tanır.

Canlı Karaciğer Vericiliği İçin Değerlendirme Sürecinde Temel Prensipler

T.C. Sağlık Bakanlığı'nın 28.06.2004 tarih ve 4690 sayılı yönetmeliğine göre, canlıdan organ ve doku nakli, alıcının dördüncü dereceye kadar (dördüncü derece dahil) kan ve kayın hısımlarından yapılabilir. Türk Medeni Kanunu’nun 17. maddesine göre, kan hısımlığı derecesi, hısımları birbirine bağlayan doğum sayısı ile belirlenir. Buna göre, kan hısımlığında akrabalık dereceleri şu şekildedir:

  • 1. derece akrabalar: Anne, baba, çocuk

  • 2. derece akrabalar: Kardeş, dede, nine, torun

  • 3. derece akrabalar: Amca, hala, dayı, teyze, yeğen

  • 4. derece akrabalar: Üçüncü derecedeki kişilerin çocukları

Kayın hısımlığında, eş tarafından akrabalar aynı şekilde derecelendirilmektedir.

Canlı Verici Değerlendirme Süreci:

  • Canlı verici nakli her zaman mümkün olmayabilir veya uygun görülmeyebilir. Nihai karar, nakil ekibi tarafından verilir.

  • Canlı verici operasyonlarında, nakil ekibi ve alıcı-verici arasında fikir birliği sağlanmalıdır. Olağan dışı etik durumlar için Nakil Etik Komitesi devreye girebilir.

  • Alıcı, canlı verici nakli fikrini kabul etmelidir.

  • Verici hazırlığı başlatılan her alıcı aynı zamanda kadavra bekleme listesine kaydedilir. Canlı verici süreci, kadavra listesi sırasını etkilemez.

  • Donörler, 18-60 yaş aralığında, sağlıklı ve akli dengesi yerinde olmalıdır.

  • Verici adayı, gönüllü olarak, herhangi bir baskı, zorlama veya maddi kazanç beklentisi olmadan bu sürece katılmalıdır.

  • Vericinin güvenliği organ nakli ekibinin önceliğidir. Testlerde olumsuz bir sonuç çıkarsa süreç durdurulur.

  • Hazırlık süresi, vericinin sağlık durumuna ve alıcının aciliyetine bağlı olarak değişir.

  • Birden fazla verici adayı varsa, en uygun olan adayla süreç ilerletilir.

  • Tüm değerlendirme sürecinde, vericiye gizlilik taahhüdü verilir ve bilgiler üçüncü kişilerle paylaşılmaz.

  • Verici adayı, süreçte daha önce tanı konulmamış sağlık sorunlarıyla karşılaşabileceğini bilmelidir.

  • Canlı karaciğer nakline ilişkin tüm masraflar, alıcının sağlık sigortası tarafından karşılanır. Bu masraflar arasında nakil öncesi testler, ameliyat ve sonrasındaki kontroller yer alır.

Canlı Verici Değerlendirme Süreci

  • Fiziksel ve duygusal sağlık: Verici adayının fiziksel ve duygusal olarak sağlıklı olması önemlidir. Kanser veya aktif enfeksiyon gibi ciddi sağlık sorunları, karaciğer vericisi olmayı engelleyen kesin nedenlerdir.

  • Normal karaciğer fonksiyonları: Verici adayının karaciğer fonksiyonlarının normal olması gerekir.

  • Karaciğer yapısı: Nakil için uygun karaciğerin, düzenli bir kan akımı ve düzgün safra kanalı dağılımı olması gerekir.

  • Yakın destek: Vericiye cerrahi öncesinde, sırasında ve sonrasında destek olabilecek yakınlarının bulunması önemlidir.

  • Sigara ve doğum kontrol hapları: Sigara kullanımı ve doğum kontrol hapları, cerrahi sonrası emboli riskini artırabilecek faktörlerdir. Bu nedenle, acil olmayan durumlarda, verici adaylarının nakilden en az 2 hafta önce sigarayı bırakmaları önerilir. Doğum kontrol hapı kullanan kadınların ise nakilden 4 hafta önce ilacı bırakıp alternatif bir korunma yöntemi seçmeleri gerekmektedir.

  • Engel durumların geri dönüşümlü olması: Eğer verici adayının karaciğer durumu (örneğin, yağlı karaciğer) nakile engel teşkil ediyorsa ancak geri dönüşümlü olduğu düşünülüyorsa, belirli bir süre sonra hazırlık sürecine yeniden başlanabilir.

Bu süreç, vericinin sağlığını ve güvenliğini ön planda tutarak, karaciğer nakli için en uygun koşulların sağlanmasını amaçlar.

Hazırlık Süreci

  • Kan testleri: Organ fonksiyonlarının normal olduğunu doğrulamak için kapsamlı kan testleri yapılır. Hepatit B, Hepatit C, AIDS, sifiliz gibi viral hastalıklar için ek testler uygulanır.

  • Kalp ve akciğer değerlendirmesi: Vericinin kalp ve akciğer fonksiyonları elektrokardiyogram (EKG) ve göğüs röntgeni ile değerlendirilir. Eğer bu testler normal çıkarsa, daha ileri tetkikler olarak tomografi, ultrason ve MR taramaları yapılır. Karaciğer nakli ekibi, her hafta yapılan konsey toplantısında bu test sonuçlarını değerlendirerek karaciğerin nakil için uygun olup olmadığını belirler. Gerekirse karaciğer biyopsisi veya safra yolu röntgeni gibi daha detaylı testler yapılabilir.

  • Konsültasyonlar: Verici adayı, gerekli bölümlerdeki uzmanlara konsültasyon için yönlendirilir. Bu süreçte, her birey için karaciğer vericiliğinin tıbbi risklerini değerlendirmek amacıyla detaylı bir inceleme yapılır. Bu incelemeler, ek testler gerektirebilir ve nakil ekibi, vericiliğin uygun olup olmadığına karar verir. Bu aşamalar, verici adayının güvenliğini sağlamak içindir.

  • Vazgeçme hakkı: Verici adayları, hazırlık süreci başladıktan sonra gönüllülükten vazgeçme hakkına sahiptir ve bu kararlarına her zaman saygı gösterilir.

  • Bilgi gizliliği: Verici adayının bilgileri, özellikle verici istemedikçe, alıcı veya diğer üçüncü şahıslarla paylaşılmaz. Donör güvenliği her zaman önceliklidir.

  • İletişim ve destek: Verici adayları, her aşamada tüm sorularını iletebilmeli ve süreçle ilgili net bilgi alabilmelidir. Ayrıca, tüm aşamalarda kendilerine destek sağlanacaktır.

  • Cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve alkol: Verici adaylarının, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı önlem almaları ve ameliyattan en az 4 hafta önce alkol kullanımını tamamen bırakmaları, ameliyat sonrası ise 8 hafta boyunca alkol tüketmemeleri gerekmektedir.

Bu hazırlık süreci, vericinin hem fiziksel hem de duygusal sağlığını korumak ve nakil sürecinin güvenli bir şekilde gerçekleşmesini sağlamak için titizlikle yürütülmektedir.

DONÖR ADAYINDA ARANAN ÖZELLİKLER

- Gönüllülük esastır.

- Kan grubu uyumu zorunludur.

HASTANIN KAN GRUBU

VERİCİSİ

0 Grubu

Sadece 0 Grubu verebilir.

A Grubu

A veya 0 Grubu verebilir.

B Grubu

B veya 0 Grubu verebilir.

AB Grubu

Her grup verebilir (0, A, B veya AB).

 

- Verici, en fazla 4. dereceye kadar akraba olmalıdır.

- Fiziksel veya ruhsal herhangi bir sağlık sorunu olmamalıdır.

- Adaylar, 18 yaşını doldurmuş ve 60 yaşın altında olmalıdır.

- Donörlerin normal veya normale yakın vücut ağırlığında olmaları gerekmektedir.

- Vericinin karaciğer yapısı, fonksiyonu ve diğer sistemlerinin normal olması gerekir.

- Vericinin karaciğerinin anatomisi, hem alıcı hem de kendisi için uygun olmalıdır.

Yukarıda belirtilen şartlar ve diğer teknik kriterler, genellikle 2-3 gün süren Nakil Öncesi Donör Değerlendirmesi sırasında nakil ekibi tarafından belirlenir.

DONÖR OLMAYI ENGELLEYEN FAKTÖRLER

Organ nakli, hayat kurtaran bir işlem olmakla birlikte, bazı sağlık durumları ve alışkanlıklar nakil sürecini zorlaştırabilir ya da engelleyebilir. Organ nakli yapılmasını engelleyebilecek başlıca sağlık durumları şunlardır:

  1. Hepatit B veya Hepatit C Enfeksiyonları: Bu kronik viral enfeksiyonlar, karaciğer gibi organlara ciddi zarar verebilir.

  2. Alkol ve Uyuşturucu Bağımlılığı: Organ nakli yapılacak kişilerin sağlıklı bir yaşam tarzını benimsemesi şarttır. Alkol veya uyuşturucu bağımlılığı, nakil sonrası organın reddedilme riskini artırabilir.

  3. HIV Enfeksiyonu: HIV virüsü, bağışıklık sistemini baskılayarak organ naklini ve sonrasındaki iyileşme sürecini olumsuz etkileyebilir.

  4. Kanser Hastalığı: Aktif kanser teşhisi konulmuş kişilerde organ nakli, kanserin yayılma riskini artırabileceğinden dolayı dikkatli değerlendirilmelidir.

  5. Tedavi Edilmemiş veya Kontrol Altına Alınmamış Psikolojik Hastalıklar: Psikolojik sorunlar, organ nakli sonrası uyum sürecini zorlaştırabilir. Bu tür rahatsızlıklar tedavi edilmediğinde, organ nakli uygun olmayabilir.

  6. Cerrahi İşlemi Engelleyen Damar Sorunları: Nakil sırasında cerrahi girişimi zorlaştıran olağan dışı damarsal problemler, operasyonun başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesini engelleyebilir.

Canlı Vericiden Karaciğerin Alınması

Canlı vericiden karaciğer nakli, titiz bir planlama ve dikkatli hesaplamalar gerektiren bir süreçtir. Alıcı adayına, vücut ağırlığının %1’i kadar karaciğer grefti nakledilmelidir. Örneğin, alıcı 70 kg ise en az 700 gram karaciğer grefti nakledilmesi gerekmektedir. Bebek alıcılar için bu oran daha yüksektir; bebeklerde vücut ağırlığının %4,5’i kadar karaciğer grefti gerekebilir. Örneğin, 10 kg ağırlığındaki bir bebeğe yaklaşık 450 gram karaciğer grefti nakledilebilir. Bu oranlar alıcı ve greftin özelliklerine göre değişiklik gösterebilir.

Canlı vericiden karaciğer naklinde dikkate alınması gereken iki temel kriter vardır:

  1. Vericinin Kalan Karaciğer Hacmi: Vericinin sağlığı tehdit edilmeden, karaciğerin geri kalan kısmı vücudun ihtiyaçlarını karşılayabilecek büyüklükte olmalıdır.

  2. Alıcının İhtiyaçlarını Karşılayacak Greft: Alıcıya nakledilecek karaciğer parçası, alıcının ihtiyaçlarını tam anlamıyla karşılayacak yeterli büyüklükte olmalıdır.

Bu iki kriter, organ nakli ekibi tarafından detaylı toplantılarda değerlendirilir ve hem verici hem de alıcının güvenliği gözetilerek karar verilir.

Ameliyat Süreci

Karaciğer nakli, yüksek uzmanlık gerektiren ve titizlikle yürütülmesi gereken bir ameliyattır. Bu sürecin başarılı bir şekilde tamamlanması için ameliyat ekibindeki herkesin (cerrah, anestezi doktoru, hemşire ve yardımcı personel) yüksek derecede deneyimli olması gerekmektedir.

  • Kadavra Vericili Karaciğer Nakli: Bu tür bir ameliyatta, hastanın karaciğeri tamamen çıkarılır ve yerine sağlam bir karaciğer nakledilir. Ameliyat süreci genellikle 5-6 saat sürer. Kadavra vericili nakillerde, verici organın uygunluğu ve kalitesi önceden belirlenmiş olmalıdır.

  • Canlı Vericili Karaciğer Nakli: Bu yöntemde, iki ayrı ekip eş zamanlı olarak alıcı ve verici ameliyatlarına başlar. Öncelikle vericinin karaciğeri detaylı bir şekilde değerlendirilir. Eğer nakil için engel teşkil edecek bir durum bulunmazsa, ameliyat devam eder. Vericiden alınan karaciğer parçası, alıcının çıkarılan hasta karaciğerinin yerine yerleştirilir. Genellikle safra yollarına ince stentler yerleştirilir. Canlı vericili karaciğer nakli ameliyatı, alıcı için 6-8 saat, verici için ise 4-5 saat sürer.

Her iki tür karaciğer nakli de yüksek düzeyde koordinasyon ve dikkat gerektirir. Ameliyat sırasında, tüm ekip üyelerinin deneyimi ve uzmanlığı, başarılı bir sonuç elde edilmesi için kritik öneme sahiptir.

Kadavra Vericili Karaciğer Nakli

Kadavra vericili karaciğer nakli, beyin ölümü gerçekleşmiş ve organ bağışında bulunmuş kişilerden yapılan bir organ nakli türüdür. Beyin ölümü, genellikle bir kaza veya hastalık sonucu oluşan beyin hasarıyla ortaya çıkar ve yoğun bakımda tedavi gören hastalarda tespit edilir.

Beyin ölümü kesin olarak doğrulandıktan sonra, hastanın ailesiyle organ bağışı hakkında görüşülür. Aile onayı alındığında, donörün organlarından bazıları ve karaciğerin tamamı diğer hastalar için kullanılabilir. Karaciğer çıkarıldıktan sonra, özel koruma çözeltileri içinde güvenli bir şekilde saklanır. Ulusal Koordinasyon Sistemi (UKS) ile koordineli olarak en uygun alıcılar belirlenir ve karaciğerin ilgili merkeze gönderilmesi sağlanır. Organların dağıtımı, T.C. Sağlık Bakanlığı'nın mevzuatlarına uygun olarak, kan grubu uyumu, bekleme listesinde geçirilen süre ve aciliyet gereksinimlerine göre yapılır.

Domino Karaciğer Nakli

Dünyada nadir görülen domino karaciğer nakli, merkezimizde başarıyla gerçekleştirilmektedir. Bu yöntem, metabolik hastalıklı karaciğerin bir hastadan alınarak başka bir hastaya nakil edilmesini ve metabolik hastalığı olan hastaya da kadavradan ya da canlıdan karaciğer nakli yapılmasını içerir. Böylece hem metabolik hastalığı olan hastaya uygun bir karaciğer sağlanır hem de hastadan alınan hastalıklı karaciğer, başka bir hasta için kullanılabilir.

Split (Bölünmüş) Karaciğer Transplantasyonu

Split karaciğer nakli, bir donör greftinin iki ayrı bedende kullanılmasını sağlar. Bu teknikte, bir donör grefti, son dönem karaciğer yetmezliği olan iki ayrı alıcıya bölünerek nakledilir. Küçük yaşta olan çocuklar için, greftin sol lobu ya da sol lateral segmenti yeterli olabilir. Bu yöntem, sınırlı sayıda donör karaciğerinin daha fazla hastaya yardımcı olabilmesini sağlar.

Çapraz Karaciğer Nakli

Çapraz karaciğer nakli, tıbbi uyumsuzluk nedeniyle kendi donörüyle uyumsuz olan bir hastanın, başka bir hastanın vericisiyle uyumlu olduğu durumlarda uygulanır. Bu yöntemle, vericiler takas edilerek her iki hasta için uyumlu nakiller sağlanır. İki veya daha fazla hastanın vericileri arasında takas yapılarak her birine uyumlu nakil yapılması sağlanır. Bu yöntem, organ uyumsuzluğunun üstesinden gelerek daha fazla hastaya yardımcı olmayı hedefler.

Karaciğer Nakli Sonrası Yaşam

Karaciğer nakli sonrası yaşam, sağlıklı bir hayata geçişin kapılarını aralar. Nakil sonrası hastanede verilen bilgilerin evde uygulanması büyük önem taşır. Hasta ve yakınlarının artan sorumlulukları, yaşamlarında bazı değişiklikleri gerektirebilir.

Acil Durumlar ve Doktorla İletişim

Karaciğer nakli sonrası bazı durumlarda acil olarak nakil merkezi veya doktorunuzla iletişime geçmelisiniz. Taburcu olurken doktorunuz bu konular hakkında bilgi verecektir. Acil durumlar şunlardır:

  • 37.5 Derecenin Üzerinde Ateş: Yüksek ateş, enfeksiyon belirtisi olabilir.

  • Uzun Süre Devam Eden Ağrı veya Hassasiyet: Ameliyat bölgesinde geçmeyen ağrı veya hassasiyet, bir sorunun habercisi olabilir.

  • İdrar Miktarında Ani Azalma: İdrar miktarında ani bir azalma böbrek sorunlarına işaret edebilir.

  • Şişlik ve Kilo Artışı: Sabahları göz etrafında, akşamları bacak ve ayak bileklerinde şişlik ve kilo artışı, sıvı birikimini gösterebilir.

  • Nefes Darlığı: Nefes darlığı, solunum problemleri veya sıvı birikiminin belirtisi olabilir.

  • Beklenmedik Yüksek veya Düşük Tansiyon: Tansiyon dalgalanmaları sağlık sorunlarına işaret edebilir.

  • İdrar Yaparken Yanma Hissi: İdrar yaparken yanma, enfeksiyon belirtisi olabilir.

  • Tekrarlayan Kusmalar: Sürekli kusma, mide sorunlarını veya diğer sağlık problemlerini gösterebilir.

  • Üç Günü Geçen İnatçı İshal: Uzun süre devam eden ishal, sindirim sorunlarına işaret edebilir.

  • Öksürükle Birlikte Yeşil veya Sarı Balgam: Balgam, enfeksiyon belirtisi olabilir.

  • Nakil İlaçlarının Bitmesi veya Kaybolması: İlaçların bitmesi, tedavi sürecini etkileyebilir.

  • Sosyal Güvencenin Kaybedilmesi: Sosyal güvence kaybı, tedavi ve bakım sürecini etkileyebilir.

  • Herhangi Bir Cerrahi İşlem Gereksinimi: Cerrahi müdahale gerektiren durumlar, sağlık sorunlarını gösterebilir.

Transplantasyon Sonrasında Eve Gidiş

Transplantasyon sonrası eve dönüş, genellikle mutlu ve duygusal bir deneyim olsa da, ilk haftalarda bu sevinç duygusuna endişe ve hafif bir depresyon eşlik edebilir. İyileşme süreci birkaç hafta sürebilir ve hem sizin hem de aileniz için yeni yaşam tarzına alışmak zaman alabilir. Organ nakliyle yaşamak, öğrenme ve adaptasyon süreci gerektirir; çoğu insan, uzun rehabilitasyon sürecini tamamladığında daha iyi bir uyum sağladığını görür.

Çoğu karaciğer nakli geçiren hasta, eski yaşam tarzına dönebilir. Nakledilen organla yaşamak, bazı olası sorunlara rağmen, hastaların çoğunun normal bir yaşam sürmelerine olanak tanır. İşe dönebilirler, aile kurabilirler, çocuk yetiştirebilirler ve topluma katkıda bulunabilirler.

Değerli Hastalarımız İçin Öneriler

  • Günlük Tansiyon ve Nabız Takibi: Tansiyon ve nabzınızı günlük olarak takip edin. Normal değerlerinizi bilmek, değişiklikleri fark edip doktorunuza bildirmenize yardımcı olur.

  • Ağırlık Takibi: Her gün aynı saatte, genellikle sabah aç karnına kilonuzu tartın ve kaydedin.

  • Ödem İzleme: Özellikle göz kapaklarında ve ayaklarda oluşan ödemi günlük olarak izleyin.

  • Belirtiler Takibi: Ateş, titreme, rahatsızlık, ağrı veya vücudunuzun herhangi bir yerinde acı hissederseniz, ateşinizi kontrol edin. Bu belirtiler enfeksiyon veya organ reddi olabilir.

  • Dikiş Yeri ve Diğer Belirtiler: Dikiş yerlerinde kızarıklık, akıntı, ateş ya da dikişlerin açılması gibi durumlar; 38 derecenin üzerinde ateş, yoğun balgam, nefes darlığı, sarılık artışı, idrar renginin koyulaşması, günlük idrar miktarında azalma, sık ishal, dışkı renginin açık sarıdan kırmızıya dönmesi, karın genişlemesi veya sıvı birikmesi gibi belirtiler varsa, hemen organ nakli ekibinizle veya doktorunuzla iletişime geçmelisiniz.

  • İlaç Kullanımı: Doktorunuzun onayı olmadan herhangi bir ilaç kullanmayın.

Bu önerilere uymak, karaciğer nakli sonrası sağlıklı bir yaşam sürdürmenize yardımcı olacaktır.

Karaciğer Nakli Sonrası Perhiz ve Beslenme Önerileri

Karaciğer nakli sonrası sağlıklı bir yaşam için beslenme oldukça önemlidir. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken bazı temel beslenme önerileri ve alışkanlıklar şunlardır:

Diyetinizde Bulunması Gereken Besinler:

  • Meyveler: Vitamin ve lif kaynağı olarak günlük diyetinizde yer almalıdır.

  • Sebzeler: Yüksek lif ve vitamin içeriği ile beslenmenizi destekler.

  • Tam Tahıllar ve Ekmekler: Lif ve enerji kaynağıdır.

  • Az Yağlı Süt ve Süt Ürünleri veya Diğer Kalsiyum Kaynakları: Kemik sağlığını destekler.

  • Yağsız Etler, Balık, Kümes Hayvanları veya Diğer Protein Kaynakları: Kas ve doku onarımı için gereklidir.

Beslenme Önerileri:

  • Günlük Tartılma: Kilonuzu günlük olarak tartın ve değişiklikleri takip edin.

  • Şekerli Atıştırmalıklardan Kaçınma: Kek, bisküvi gibi şekerli atıştırmalıkları sınırlayın.

  • Düşük Kalorili Meyve veya Sebzeler: Açlık hissettiğinizde düşük kalorili meyve veya sebzeleri tercih edin.

  • Su ve Sıvı Alımı: Günlük su ve sıvı alımına dikkat edin; bu böbrek sağlığı için önemlidir.

  • Gıdaların Temizliği: Taze meyveleri yıkayın ve soyun; toprakta yetişen sebzeleri (örneğin patates) her zaman soyun ve kaynayan suda pişirin. Çiğ sebzelerden (örneğin marul) kaçının.

  • Peynir Seçimi: Pastörize edilmemiş sütten yapılan peynirlerden ve küflü peynirlerden kaçının.

  • Taze Ürünler: Süt, peynir, yağ ve yoğurt gibi ürünleri az miktarda alarak taze tüketmeye özen gösterin.

  • Düşük Yağlı ve Düşük Şekerli Diyet: Kilonuzu ve kan şekerinizi kontrol altında tutmak için düşük yağlı ve düşük şekerli bir diyet uygulayın.

Tuz (Sodyum) Kontrolü:

  • Minimum Tuz Kullanımı: Yemek pişirirken tuzu minimumda tutun.

  • Ekstra Tuzdan Kaçınma: Pişmiş yemeğe ekstra tuz eklememeye özen gösterin.

  • Tuzlu Atıştırmalıklardan Kaçınma: Patates cipsi gibi tuzlu atıştırmalıklardan kaçının.

  • Konserve Gıdalardan Uzak Durma: Konserve gıdalar genellikle yüksek tuz içerir.

  • Kortikosteroid Kullanımı: Kortikosteroidlerin tuz depolanmasına neden olabileceğini unutmayın.

Enfeksiyon Kontrolü:

  • El Hijyeni: Ellerinizi sık sık yıkayın ve vücut ile diş temizliğine özen gösterin. Yemeklerden sonra dişlerinizi yumuşak bir diş fırçasıyla fırçalayın. Diş problemleriniz varsa, diş hekimine gitmeden önce organ nakli doktorunuza danışın.

  • Tırnak ve Sabun Kullanımı: Tırnaklarınızı düzenli olarak kısa tutun ve temiz olmasına dikkat edin. Katı sabun yerine sıvı sabun kullanın.

  • Kişisel Havlular: Kendinize özel el ve yüz havlularınız olmalı ve bu havluları günlük olarak değiştirin. Duş alırken ameliyat bölgesini ovalamaktan kaçının ve sık sık duş alın.

  • Kalabalık Ortamlar: İlk 3 ay boyunca kalabalık ve kapalı alanlardan, örneğin restoranlardan, sinemalardan, otobüslerden ve düğünlerden mümkün olduğunca kaçının. Kalabalık ortamlarda maske takın ve maskeyi kirlenmeye başladıkça değiştirin.

  • Solunum Yolu Hastalıkları: Nezle, grip gibi solunum yolu hastalığı geçiren kişilerle temas etmeyin ve aynı ortamda bulunursanız mutlaka maske kullanın.

  • Evcil Hayvanlar ve Temizlik: Evcil hayvanlar, bahçe ve bitkilerle doktorunuz izin verene kadar temastan kaçının. Temizlik gerektiren işlerde veya riskli durumlarda eldiven kullanın ve eldivenleri çıkardıktan sonra ellerinizi yıkayın; eldivenler tek başına koruyucu değildir.

  • Kesik ve Sıyrıklar: Küçük kesik ve sıyrıklar hemen temizlenmeli ve gerekirse yara bandıyla kapatılmalıdır.

Bu öneriler, karaciğer nakli sonrası sağlığınızı korumanıza ve iyileşme sürecinizi desteklemenize yardımcı olacaktır.

Karaciğer Nakli Sonrası Egzersiz ve Yaşam Tarzı Önerileri

Egzersiz: Egzersiz, iyileşme sürecinizde önemli bir rol oynar. İşte karaciğer nakli sonrası egzersiz yaparken dikkat etmeniz gerekenler:

  • Kademeli Başlangıç: Egzersiz programınızı kademeli olarak başlatın ve yoğunluğu zamanla artırın. Bu, sakatlanma riskini azaltır.

  • Yürüyüş: Temiz havada yapılan yürüyüşler, uyku kalitenizi artırabilir ve sindirim sisteminizi destekleyebilir.

  • Merdiven Çıkma: Merdiven çıkmak egzersize başlamak için iyi bir yol olabilir, ancak aşırıya kaçmamalı ve yorulduğunuzda dinlenmelisiniz.

  • Diğer Egzersizler: Bisiklet sürmek, yüzmek ve yürümek, kas gücünüzü artırmak için etkili egzersizlerdir. Ameliyattan sonra üç ay içinde tenis ve koşu gibi diğer sporlarla da ilgilenebilirsiniz.

  • Doktor Onayı: Herhangi bir egzersiz programına başlamadan önce doktorunuza veya organ nakli ekibinize danışmalısınız.

Alkol Kullanımı:

  • Kaçınma: Alkol, karaciğer tarafından metabolize edilir ve karaciğer hasarına yol açabilir. Bu nedenle alkollü içeceklerden tamamen kaçınılmalıdır.

Sigara Kullanımı:

  • Tamamen Bırakma: Sigara içmeyi tamamen bırakmalısınız. Sigara, sağlığınızı ve çevrenizdeki kişilerin sağlığını olumsuz etkiler. Sigara bırakma konusunda yardıma ihtiyacınız varsa, doktorunuz sizi destek sağlayacak bir uzmana yönlendirebilir.

Güneşe Maruz Kalma:

  • Güneşten Kaçınma: Güneş ışınlarının en yoğun olduğu saatler (10.00-15.00) arasında güneşten kaçının.

  • Gölgede Kalma: Dışarıda olduğunuzda gölgede kalmaya çalışın.

  • Koruyucu Giysiler: Güneş kremi kullanmıyorsanız, şapka, uzun kollu giysiler ve hafif pantolonlar tercih edin.

  • Güneş Kremi: Özellikle bahar ve yaz aylarında, en az 30 koruma faktörlü yüksek kaliteli güneş kremi kullanın ve yüz, boyun ve eller gibi güneşe maruz kalan bölgeleri koruyun.

  • Bulutlu Havalarda: Güneş ışınları bulutlu havalarda bile zararlı olabilir. Morötesi ışınlar deniz, kum, kar ve beton yüzeylerden yansıyarak güneş yanığına neden olabilir.

  • Solaryumdan Kaçınma: Solaryuma gitmeyin. Benlerinizi düzenli olarak kontrol edin ve herhangi bir renk değişikliği veya şekil bozukluğu fark ederseniz doktorunuzla görüşün.

Bu öneriler, karaciğer nakli sonrası sağlıklı bir yaşam sürdürmenize yardımcı olacaktır.

Karaciğer Nakli Sonrası Cinsel Yaşam ve Sağlık İpuçları

Cinsel Yaşam:

  • Başlangıç: Başarılı bir organ naklinden birkaç ay sonra ve kendinizi yeterince iyi hissettiğinizde cinsel aktivitelere yeniden başlayabilirsiniz.

  • İlaçlar ve Cinsel Fonksiyon: Bazı ilaçlar cinsel fonksiyonu etkileyebilir. Bu tür sorunlar yaşarsanız, doktorunuzdan veya organ nakli ekibinizden yardım alabilirsiniz.

  • Enfeksiyon ve Hijyen: Soğuk algınlığı veya herpes gibi enfeksiyonlarınız yoksa, birini öpmekte genellikle bir sakınca bulunmamaktadır. Cinsel ilişki öncesi ve sonrası ellerinizi su ve sabunla yıkamanız önerilir.

  • Doğum Kontrolü: Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar doğum kontrol haplarının etkinliğini azaltabilir, bu nedenle bu tür hapların kullanımı önerilmez. Rahim içi araçlar (spiraller) artan enfeksiyon riski nedeniyle genellikle önerilmez. Prezervatif kullanımı enfeksiyonları ve istenmeyen gebelikleri önlemenin en iyi yoludur. Diyaframlar da bir seçenek olabilir ve bu konuda bir kadın doğum uzmanına danışmak faydalı olabilir.

Gebelik:

  • Hamilelik: Birçok erkek, organ nakli sonrası baba olmuş ve birçok kadın da sağlıklı çocuklar doğurabilmiştir. Kadınlar, aile kurma planlarını doktorları veya transplantasyon ekibinin diğer üyeleriyle görüşmelidir. En ideal hamilelik zamanı, organ naklinden en az iki yıl sonra olacaktır.

  • Gebelik Öncesi Sağlık: Gebelik öncesinde iyi bir karaciğer fonksiyonuna sahip olmanız, sağlığınızı veya bebeğinizin sağlığını tehdit edebilecek hastalıkların olmaması ve düşük dozda bağışıklık sistemi baskılayıcı tedavi görmeniz gerekmektedir.

Aşılama:

  • Aşılar: Canlı veya zayıflatılmış aşılar (örneğin ağızdan çocuk felci aşısı, kızamık aşısı) olmamalısınız. Ancak tetanoz gibi ölü veya inaktive virüs içeren aşıları olabilirsiniz. Herhangi bir aşı yaptırmadan önce mutlaka doktorunuza veya organ nakli ekibinize danışmalısınız.

Poliklinik Takipleri:

  • Kontroller: Taburcu olurken verilen tarihte ilk poliklinik kontrolüne gelmelisiniz. Her kontrole geldiğinizde bir sonraki kontrolünüz için randevu almayı ihmal etmeyin. Randevularınıza düzenli olarak ve aksatmadan gelmek önemlidir. Bu kontrollerde hem nakledilen organın fonksiyonu hem de genel sağlık durumunuz izlenir.

  • Aç Karnına Gelme: Kontrollere aç karnına gelmeli, aç olarak almanız gereken ilaçlarınızı içmeli ve kahvaltı yapmamalısınız. Kan ve idrar testlerinizi tamamladıktan sonra kahvaltınızı yaparak, tok karnına kullanılacak ilaçlarınızı alabilirsiniz. Kontrollere gelirken tüm ilaçlarınızı yeterli miktarda yanınıza almayı unutmayın.

Bağışıklığı Baskılayan İlaçlar:

  • Kullanım ve İzleme: Bağışıklığı baskılayıcı ilaçlar, bağışıklık sisteminizi zayıflatarak nakledilen karaciğerin reddini önler. Ancak bu ilaçlar enfeksiyonlara karşı duyarlılığı artırabilir. İlaç miktarı nakil sonrası ilk aylardan itibaren azaltılabilir, fakat bu ilaçların kullanılmasına karaciğer nakli sonrası uzun yıllar devam edilmeli ve doktor izni olmadan dozlarında değişiklik yapılmamalıdır. İlaçlar, transplantasyon sonrası ömür boyu kullanılabilir ve dozları her hastanın ihtiyaçlarına göre ayarlanabilir.

Uyarılar:

  • İlaç Kullanımı: Doktorunuzun onayı olmadan herhangi bir ilacı eczaneden alıp kullanmaktan kaçının. Kullandığınız ilaçları bırakmayın ya da başka bir ilaçla değiştirmeyin. İlaç dozlarını doktorunuz belirleyecektir. İlaçlarınızı zamanında ve doğru dozda almaya özen gösterin.

  • Gıdalar: Greyfurt, greyfurt suyu, nar, nar suyu ve karışık meyve suları ilaçlarla etkileşime girebileceğinden kesinlikle uzak durun.

  • Belirtiler: Göz, diş, eklem ağrıları, nezle, öksürük, uçuk, deri döküntüleri, halsizlik, iştahsızlık, bulantı, kusma, yaygın vücut ağrıları, kas ağrıları, grip belirtileri, nakil bölgesinde ağrı veya şişlik, idrar miktarında azalma, idrar yaparken yanma ve ağrı, kanlı veya kötü kokulu idrar, kan basıncında artış, ateş, ishal gibi belirtileri mutlaka doktorunuza bildirin.

  • İletişim: Nakil sonrasında, ihtiyaç duyduğunuz her an organ nakli ekibiyle iletişime geçebilirsiniz.

Sağlıklı bir yaşam sürdürmeniz dileğiyle...

Whatsapp Destek Hattı
Whatsapp Destek Hattı
Whatsapp Destek