İnfertilite (Kısırlık) Nedir?

İnfertilite, cinsel yönden aktif ve korunmayan bir çiftin bir yıl içerisinde gebelik elde edememesi durumudur. Korunmasız ilişkide normalde 6 ay içerisinde %70, 1 yıl içerisinde %90'lara varan gebelik durumu söz konusudur. İnfertilite %45 erkek faktörlüdür. Erkek fertilitesinde azalma; varikosel gibi anatomik sorunlardan, doğumsal ya da kazanılmış genital bozukluklardan, genital sistem enfeksiyonlarından, skrotal ısı ve hücrelere zarar veren maddelerin artışından sorumlu tutulan hormon bozukluklardan, genetik hastalıklardan, immün sistem sorunlarından kaynaklanabilir.

Olguların %60-75’inde sorumlu bir faktör bulunamaz. Yani her zaman çocuk olmama sebebini bulamayız.

Muayenede doktorunuz testisleri, penisi, genel vücut durumunuzu kontrol eder. Herhangi bir sorun bulursa veya şüphelenirse görüntüleme ve kan tahlillerine öncelik verilebilir. Yumurtalıkların muayenesi önem arz eder. Yapısal eksiklik, anormallik yanında varikosel muayenesi de yapılır.

Varikosel Nedir, Ne Zaman Başlar?

Varikosel, erken ergenlik dönemde gelişir. Ancak bu sırada genellikle belirti vermez. Dolayısıyla erken ergenlerde varikoselin saptanması genellikle kişinin başka sebeplerle doktora başvurusu sırasında rutin fizik muayenesinde ortaya çıkar. Erişkin çağdaki bireyler ise genellikle ağrı veya kısırlık şikayeti ile başvurunca tanı alırlar.

Bu başlık altında “varikosel”e özel bir bahis açılmasında fayda vardır. Erkekte sıklığı yaklaşık %15’tir. Varikoselin üzerinde çok çalışılmış olsa da kısırlığı nasıl etkilediği tam bilinememektedir. Testis ve çevresinde ısı artışı, kan göllenmesi, toksik metabolitlerin geri akımına bağlı olarak o taraf testiste kanlanma azalması ve testisin hormonal değişmesi gibi teoriler halen tartışılmaktadır.  Ameliyatı takiben semen kalitesinde ve gebelik sonuçlarında genellikle düzelme bildirilmiştir. Varikosel onarımının faydası değerlendirilirken unutulmamalıdır ki yapılan araştırmalarda bile gebelik oranları %40-60 arasındadır. Yani varikoselektomi ameliyatı tek başına kısırlığı çözemeyebilir. Bazı durumlarda yardımcı üreme tekniklerinin başarısını da artırmak gerekebilir. Mikro cerrahi yaklaşım ile ameliyat sonrası oluşabilecek komplikasyonlar en az seviyede tutulmaya çalışılır. Genelde 1 günlük yatış yeterli olur ve hastanın normal hayata dönüşü hızlıdır. Değerlendirme 3 ay sonra yapılır ve gebelik oranları aslında 1. yılda anlamlı seviyede olur. Yani ameliyattan 3 ay sonra “neden gebelik başlamadı“ şeklinde düşünmemek gerekir. Genellikle operasyon ve sonrası sıkıntılı olmayan bir süreçtir.       

Erkek kısırlığı için ilk ve en önemli parametre spermiogram değeridir. Yani menideki çocuk yapmaya yarayan hücrelerin sayı ve hareketlerinin değerlendirildiği testtir. Semen analizinde;  sayıda azalma, hareket oranlarında azalma ve morfolojik (şekil ve yapı) incelemede çok sayıda anormal form görülür. Genellikle bu bozukluklar bir arada bulunur.

Spermiogram testinin nasıl verilmesi gerektiği belli kurallara bağlıdır. Üç gün cinsel ilişki ve boşalma olmadan beklenir. Test dördüncü gün mümkünse inceleneceği kuruluşta mastürbasyon ile verilir. Genelde doktorunuzun uygun göreceği bir süre ile en az iki test değerlendirmeye alınır. Eğer bu testlerde sorun varsa ek hormon tahlilleri ile altta yatan sorunlar araştırılmaya başlanır. Sperm testinde sayısal değer sorunlarının yanında kümeleşme, sayı ve hareket tutmaması, asit-baz dengesi sorunu da görülebilir. Bu durumlarda immünolojik ve ek görüntüleme testleri de istenebilir.

Tedavi nasıl olmalıdır?

Tedavi; altta yatan sorunun tespit edilip edilememesi durumunda çiftin beklentisi ve yaşı gibi çeşitli etmenlere göre belirlenir. Bazı hastalıklarda sadece ilaç ile tedavi varken bazı durumlarda da cerrahi girişim gerekebilir ve bunun için hastanın beklentilerini hekimle konuşması gerekir.

Yukarıda anlatıldığı üzere varikoselektomi, seminal vezikül kist eksizyonu gibi anatomik sebeplere bağlı infertilitede öncelikli seçenek cerrahi olmakla beraber; hormonal veya testiküler yetersizlik gibi genetik faktörlerin etkili olduğu infertilite için ön planda medikal tedavi ve yardımcı üreme teknikleri devreye girer. Birliktelikleri de aslında az değildir.

Yardımcı üreme tekniklerine ihtiyaç duyulduğu durumlarda eşin hazırlığına takiben testisten sperm bulma işlemleri için farklı bir dizi teknik ile mini bir operasyon da gerekebilir.  Aşılama veya direk tüp bebek (IUI ve IVF-ICSI olarak da geçen girişimler) seçeneği; erkeğin spermiogramındaki duruma, eşin yaşına ve ayrıca ek genital durumuna bağlı değişkenlik göstermektedir. 

Hangi yardımcı üreme tekniğinin uygun olduğuna karar verildikten sonra tüp bebek uygulaması için gerekirse ''Mikro Tese'' gibi bir takım operasyonlar ile testiste sperm aranabilir.